Zapalenie przyzębia to jedna z najczęściej występujących chorób jamy ustnej, która może prowadzić do poważnych problemów zdrowotnych, gdy nie jest odpowiednio leczona. W artykule omówimy najważniejsze aspekty tego schorzenia: od przyczyn, przez objawy i diagnostykę, aż po metody terapii oraz zasady profilaktyki. Zrozumienie mechanizmów powstawania i rozwoju zapalenia przyzębia pozwoli na skuteczniejsze przeciwdziałanie i zachowanie zdrowia całego układu stomatognatycznego.

Przyczyny i czynniki ryzyka

Rozwój choroby przyzębia wiąże się głównie z gromadzeniem się złogów nazębnych, w których namnażają się bakterie beztlenowe. Zaniechanie regularnej higieny jamy ustnej prowadzi do powstawania biofilmu, który drażni dziąsła i w konsekwencji wywołuje stan zapalny. Do najważniejszych czynników ryzyka zaliczamy:

• Palenie tytoniu – osłabia odporność tkanek przyzębia i utrudnia gojenie.
• Cukrzyca – wysoki poziom glukozy sprzyja rozwojowi bakterii.
• Zmiany hormonalne – ciąża, menopauza, okres dojrzewania wpływają na przepływ krwi w dziąsłach.
• Stres – obniża odporność organizmu i hamuje regenerację tkanek.
• Nieodpowiednia dieta – niedobór witamin (zwłaszcza C i D) osłabia zęby i dziąsła.
• Nieleczone stany zapalne – np. przewlekłe zapalenie migdałków czy zatok mogą wspierać bakterie w jamie ustnej.

Rozwój choroby i jej przebieg

Początkowe zmiany

Początkowo zapalenie przyzębia objawia się jako zapalenie dziąseł (gingivitis). W tej fazie widoczne są:

• zaczerwienienie i obrzęk dziąseł,
• krwawienie podczas szczotkowania i nitkowania,
• łagodny dyskomfort lub świąd.

Wczesne etapy są odwracalne po zastosowaniu prawidłowej higieny i zabiegach higienizacyjnych u higienistki stomatologicznej.

Zaawansowane stadium zapalenia przyzębia

Jeśli nie podejmie się leczenia, stan zapalny przenosi się na głębsze struktury przyzębia:

• dochodzi do niszczenia więzadeł dziąsłowych i kości wyrostka zębodołowego,
• tworzą się głębokie kieszonki przyzębne,
• zwiększa się rozchwianie zębów i ryzyko ich utraty,
• może pojawić się nieprzyjemny zapach z ust (halitoza).

Objawy zapalenia przyzębia

Symptomy choroby przyzębia mogą różnić się natężeniem, ale kluczowe z nich to:

• krwawiące, obrzęknięte dziąsła,
• zaćmienie linii dziąseł odsłaniające szyjki zębów,
• ból lub dyskomfort przy gryzieniu,
• obrzęk i zaczerwienienie tkanek okołozębowych,
• rozejście się zębów lub ich przemieszczanie,
• ropa w kieszonkach przyzębnych w zaawansowanych postaciach.

W niektórych przypadkach objawy są mniej widoczne, dlatego regularne kontrole stomatologiczne są tak ważne. Nieleczone zapalenie przyzębia może również negatywnie wpływać na ogólny stan zdrowia: udokumentowano związki z chorobami sercowo-naczyniowymi, cukrzycą i przedwczesnymi porodami.

Diagnostyka

Dokładna ocena stopnia zaawansowania stanu zapalnego wymaga kompleksowej diagnostyki:

• Badanie kliniczne – ocena wyglądu dziąseł, pomiar głębokości kieszonek przyzębnych przy pomocy sondy periodontologicznej.
• Zdjęcia rentgenowskie (radiowizjografia) – wykrycie utraty masy kostnej i ocena anatomii zębów.
• Badania mikrobiologiczne – identyfikacja szczepów bakterii w kieszonkach przyzębnych.
• Ocena parametrów zapalnych – pomiar stężenia markerów w płynie dziąsłowym.

Metody leczenia

Leczenie zapalenia przyzębia opiera się na etapie niechirurgicznym i chirurgicznym, w zależności od zaawansowania choroby.

Etap niechirurgiczny

• Scaling i root planing – usuwanie kamienia nazębnego i wygładzanie korzeni zębów w celu ograniczenia przylegania bakterii.
• Antyseptyczne płukanki z chlorheksydyną lub innymi roztworami na receptę.
• Edu­kacja pacjenta w zakresie technik szczotkowania i stosowanie nici dentystycznych oraz irygatorów.
• W razie potrzeby antybiotykoterapia – doustna lub miejscowa, zazwyczaj w formie żelu.

Etap chirurgiczny

• Chirurgia otwartego kiretażu (kiretaż otwarty) – dostęp do głębokich kieszonek przyzębnych i regeneracja uszkodzonych tkanek.
• Grafty kostne i biomateriały – wypełnianie ubytków kostnych, wspomagające regenerację przyzębia.
• Operacje plastyczne dziąseł – korekta ich kształtu i przywrócenie fizjologicznej linii uśmiechu.

Profilaktyka

Zachowanie zdrowia przyzębia opiera się na codziennych nawykach oraz regularnych wizytach kontrolnych:

• Dokładne szczotkowanie zębów dwukrotnie dziennie z użyciem szczoteczki o miękkim włosiu.
• Codzienne stosowanie nici dentystycznej lub taśm międzyzębowych.
• Profesjonalna higienizacja w gabinecie stomatologicznym co 6–12 miesięcy.
• Unikanie używek, w szczególności palenia, które przyspiesza uszkodzenia przyzębia.
• Stosowanie past i płukanek z fluorem oraz preparatów wspierających regenerację dziąseł.
• Monitorowanie stanu zdrowia ogólnego – kontrola poziomu glukozy czy ciśnienia krwi.

Prowadzenie profilaktyki zwiększa szansę na utrzymanie własnych zębów przez całe życie oraz zapobiega powikłaniom ogólnoustrojowym. W razie jakichkolwiek niepokojących objawów należy niezwłocznie skonsultować się ze stomatologiem, aby jak najszybciej wdrożyć odpowiednie działania terapeutyczne.