Materiały stosowane do wypełnień zębów ewoluowały wraz z rozwojem technologii stomatologicznych, odpowiadając na potrzeby pacjentów w zakresie trwałości, estetyki i bezpieczeństwa. W poniższym artykule przyjrzymy się najważniejszym grupom wypełnień, ich właściwościom oraz kryteriom doboru, które wpływają na ostateczny efekt leczenia zachowawczego.

Rodzaje materiałów wypełnieniowych

Kompozyty (żywice kompozytowe)

  • Kompozyty to jedne z najczęściej wybieranych materiałów do wypełnień ze względu na doskonałą estetykę oraz możliwość wiernego odwzorowania koloru naturalnego zęba.
  • Skład: żywice syntetyczne z dodatkiem wypełniaczy ceramicznych lub szklanych, co zapewnia odpowiednią trwałość i wytrzymałość mechaniczną.
  • Adhezja: łączą się z tkanami zęba za pomocą systemów adhezyjnych, co redukuje ryzyko mikroprzecieków i powstania wtórnej próchnicy.
  • Polimeryzacja: utwardzane światłem o określonej długości fali (lampy LED lub halogenowe), proces ten nazwany jest polimeryzacją, gwarantującą szybkie zestalenie materiału.

Amalgamat srebra

  • Tradycyjny materiał stomatologiczny złożony z mieszaniny srebra, rtęci i innych metali.
  • Zalety: wysoka odporność na ścieranie, niewrażliwość na wilgoć podczas aplikacji, długi czas eksploatacji.
  • Wady: widoczny, ciemnoszary kolor, kontrowersje związane z zawartością rtęci, mniej atrakcyjny pod względem estetyki.
  • Stosowany głównie w tylnych zębach, gdzie funkcjonalność ma priorytet nad wyglądem.

Szkło-jonomery

  • Materiał na bazie szkła fluoroaluminiowego i kwasu poliakrylowego, wykazujący biozgodność i uwalniający fluor chroniący przed próchnicą.
  • Dobry wybór w przypadku małych wypełnień i u dzieci, zwłaszcza gdy priorytetem jest profilaktyka i remineralizacja szkliwa.
  • Ograniczenia: niższa wytrzymałość mechaniczna i mniejsza estetyka w porównaniu do kompozytów.

Ceramika i materiały pochodne

  • Inlaye, onlaye oraz nakłady ceramiczne wykonywane w laboratorium protetycznym.
  • Charakteryzują się doskonałą estetyką, trwałością i biokompatybilnością.
  • Wymagają pobrania wycisku, czasami użycia technik CAD/CAM, ale pozwalają na idealne dopasowanie kształtu i koloru.
  • Wysoka cena i konieczność dwóch wizyt u stomatologa to główne wady tej metody.

Kryteria doboru materiału

Wybór optymalnego materiału do wypełnienia zależy od wielu czynników, które powinni uwzględnić zarówno lekarz, jak i pacjent. Poniżej przedstawiamy najważniejsze kryteria:

  • Położenie i funkcja zęba: W zębach przednich kluczowa jest estetyka, podczas gdy w trzonowcach priorytetem jest wytrzymałość na ścieranie i intensywne siły żucia.
  • Wielkość ubytku: Duże ubytki mogą wymagać zastosowania inlayów ceramicznych lub materiałów wzmacnianych, natomiast małe wypełnienia świetnie sprawdzą się jako szkło-jonomery lub kompozyty.
  • Stan otoczenia ubytku: Wilgotne warunki mogą wykluczać niektóre materiały, np. kompozyty wymagają kontroli wilgotności, natomiast amalgamat jest na nią mniej wrażliwy.
  • Wiek pacjenta i stan zdrowia: U dzieci często wybiera się szkło-jonomery ze względu na uwalnianie fluorów, zaś u osób z chorobami ogólnoustrojowymi ważna jest biozgodność.
  • Poziom higieny jamy ustnej: Pacjenci o ograniczonej możliwości utrzymania czystości powinni unikać materiałów złożonych pod względem technicznym, które wymagają precyzyjnej aplikacji.
  • Oczekiwania pacjenta: Często to właśnie indywidualne preferencje estetyczne oraz budżet decydują o wyborze między tańszymi amalgamatami a droższymi inlayami ceramicznymi lub kompozytami premium.

Przebieg zabiegu wypełniania ubytku

Procedura stomatologiczna związana z wykonaniem wypełnienia musi przebiegać zgodnie z zasadami aseptyki i bezpieczeństwa pacjenta. Poniżej opisujemy etapy zabiegu z wykorzystaniem kompozytu jako przykładu:

1. Diagnoza i przygotowanie

  • Wykonanie zdjęcia RTG lub skanowania wewnątrzustnego pozwala na ocenę głębokości i charakteru ubytku.
  • Znieczulenie miejscowe: zapewnia komfort pacjenta, zwłaszcza w przypadku głębokich ubytków.
  • Oczyszczenie ubytku: usunięcie próchnicy, osadu i zanieczyszczeń przy użyciu wierteł lub ultradźwięków.

2. Izolacja pola zabiegowego

  • Najczęściej za pomocą koferdamu (gumowej błony) izoluje się ząb przed wilgocią i bakteriami.
  • Pozwala to na utrzymanie suchości i lepszą adesję materiału do tkanek zęba.

3. Aplikacja systemu adhezyjnego

  • Odtłuszczanie, trawienie kwasem oraz nanoszenie środków wiążących.
  • Umożliwia silne połączenie kompozytu z szkliwem i zębiną.

4. Warstwowe nakładanie kompozytu

  • Materiał nakłada się w cienkich warstwach, każdą utwardzając lampą polimeryzacyjną.
  • Technika ta minimalizuje skurcz polimeryzacyjny i ryzyko powstania mikroprzecieków.

5. Modelowanie i polerowanie

  • Formowanie anatomicznych kształtów, odtworzenie guzków i bruzd.
  • Polerowanie powierzchni wypełnienia za pomocą gumek i past polerskich.
  • Zapewnia to gładkość, komfort pacjenta i estetyczny efekt końcowy.

6. Kontrola i instrukcje dla pacjenta

  • Ocena szczelności i prawidłowego kontaktu z zębem przeciwstawnym.
  • Porady dotyczące higieny i unikania obciążeń w pierwszych godzinach po zabiegu.

Podsumowanie kluczowych właściwości materiałów

  • Kompozyty: doskonała estetyka, dobra trwałość, wymagana precyzja aplikacji.
  • Amalgamat: wysoka odporność mechaniczna, mniej atrakcyjny wizualnie.
  • Szkło-jonomery: biozgodność, uwalnianie fluoru, niższa wytrzymałość.
  • Ceramika: idealne odwzorowanie kształtu i koloru, koszt i czas leczenia wyższe.
  • Wybór materiału powinien uwzględniać potrzeby funkcjonalne, estetyczne oraz profilaktyczne pacjenta.